Diagrammet over ble laget av dataforskeren Hans Moravec rundt 2000, og viser hvor mye data-regnekapasitet (regnet i MIPS, eller millioner instruksjoner per sekund) man får for 1000 dollar. Ikke overraskende viser kurven en voldsom økning over tid: i 2000 ville samme sum gi deg en million ganger mer regnekraft enn i 1970. Dette er imidlertid ikke Moravecs hovedpoeng. Til høyre i diagrammet har han nemlig plottet inn anslag for den tilsvarende regnekapasiteten hos ulike levende organismer.
Den viser at en god, gammel Commodore 64 hadde regnekraft som en meitemark, mens de heftigste hjemmemaskinene rundt årtusenskiftet landet et sted mellom fisk og små øgler. Moravecs hovedhensikt er å demonstrere et hovedpoeng fra bøker som f.eks. Mind Children: selve det fysiske utgangspunktet for intelligens, det vil si en innretning som kan håndtere og prosessere store mengder data, er på rask marsj fram mot datakapasiteten til menneskehjernen.
Ifølge diagrammet vil hjemmedatamaskiner passere dette punktet mellom 2020 og 2030. Det vil ifølge Moravec vil føre til at vi får intelligente hjemmeroboter rundt 2040. Moravecs argumentasjon er omstridt, som rimelig kan være. Regnekraft er åpenbart ikke det samme som intelligens, for eksempel. Selv den tåpeligste lille øgle oppviser betydelig mer intelligent oppførsel enn datamaskinen jeg skriver dette på. Intelligens er et fenomen vi ennå ikke forstår, og derfor er det vanskelig å se for seg at vi vil klare å skape Robo sapiens i løpet av noen tiår.
På den annen side har utviklingen på robotfeltet virkelig skutt fart siden dette diagrammet ble laget. Den amerikanske hæren har 12 000 roboter i aktiv bakketjeneste, og 5000 robotdroner patruljerende i luften. Stadig fler av disse er i ferd med å bli autonome, noe som innebærer at de velger den beste kursen, er i stand til å unnvike farer og gjenkjenne potensielle mål, og når målet er funnet kan ta en beslutning på selvstendig grunnlag om nødvendig. I det perspektivet er Moravecs forutsigelse om at roboter passererer musekapasitet innen 2020 mer treffsikker enn vi liker å tenke på.
31/12/1969 at 15:59
Eg har nokre moment som eg vil bringe til torgs som gjeld den lovendringa som no er lagt fram. Sidan eg er i IAAL-kategorien så ber eg om tilgjeving viss eg vert for “juridisk” i ordbruken, men hold ut, som Eirik seier.
For det første er den prosessen vi no er inne i ei rettskjeldemessig katastrofe. Lover er til for brukarar; private, næringsmessige eller offentlege, og dei bør dermed kunne forståast med noko grad av lese- og forståingsevne av dei som skal forholde seg til lovteksten. I tillegg er det slik at for verkeleg å forstå kva som er rett og gale på eit rettsområde må ein gå til ein sakkunnig, slik ein går til lege viss ein meiner ein er sjuk. Denne sakkunnige, som i opphavsrettslege saker vonaleg er jurist, må då bruke sitt beste skjønn og all sin kunnskap for å gje eit svar. Eit juridisk spørsmål må avgjerast på grunnlag av dei rettskjeldene som ligg føre på det aktuelle rettsområdet. Slike rettskjelder vi typisk vere lovteksten, forarbeida til lova, dommar som har avgjort liknande spørsmål før (helst høgsterettsdommar), forvaltingspraksis, faglitteratur, forskrifter på området osb. Lista er ikkje uttømmande.
Eit problem i denne saka er at i ei rettskjelde, nemleg komitéinnstillinga til Stortinget, vert det slått fast eit tolkingsprinsipp som får stor innverknad på mange juridiske og fysiske personar si rettslege stilling. Prinsippet (for eg nøler med å kalle det ein regel) kan danne basis for ei rekkje handlingar som viss ein vurderer utslaga av prinsippet feil kan få store konsekvensar for den eller dei som utøver handlinga. Eg veit ikkje kor det er med dei fleste andre, men den komitéinnstillinga eg las på tirsdag er den første for meg på mange år, og eg går ut frå at eg er blant dei 10 % av befolkninga som har lese flest gjennom åra. Det er ikkje nattbordslektyre for dei fleste. Og viss ein skal gjere ei opphavsrettsleg relevant handling [juridisk nøkkelord, det har ei rekkje implikasjonar at ein gjer noko slikt] i ei kommune eller i ein undervisningsinstitusjon, så bør ein altså ha lest denne komitéinnstillinga. Og ikkje nok med det; ein bør og ha kome seg igjennom Bern-konvensjonen, og forstått innhaldet i tretrinnstesten, altså at staten ikkje kan gje brukarar eit unntak som gjeld utanfor bestemte avgrensa tilfelle, som skadar den naturlege utnyttinga av verket (i medhald av eineretten) og det må heller ikkje på ein elles urimeleg måte tilsidesette opphavspersonens eigne legitime interesser. Korleis skal ein stakkars lærar eller formannskapssekretær kunne gjere denne vurderinga? Kven skal rettleie han eller henne?
Det held etter mitt syn ikkje å presentere for Stortinget ei komitéfråsegn som medfører så store endringar i gjeldande rett, og forutsette at det er nok. Det må kome direkte til uttrykk i lovteksten på ein gjennomarbeida måte, slik at brukarane har noko anna enn ei fråsegn frå komitéen å halde seg til. Lovteknisk er dette ein svært dårleg framgangsmåte, etter mi vurdering.
Så har eg nokre moment som handlar om sjølve tolkingsprinsippet. Kan dette få konsekvensar for kjeldebruken til vitskapeleg arbeid, spesielt på lågare nivå der kjeldekritikk ikkje akkurat er prioritert høgast? Kan det bli slik at ein blir vist til gratis-kjelder framfor kjelder ein må betale for, fordi institusjonane skal spare pengar? Vi har allereie hatt døme framme på notat utgjeve av tilsette ved vitskapelege institusjonar som ikkje held vatn innafor mitt fagområde, viss dette notatet vert vist til som kjelde for arbeid på lågare nivå i opphavsrett så hamnar ein lett gale av stad.
Og dessutan: Etter mitt skjønn er det opplagt at vurderinga av ei opphavsrettsleg relevant handling opp mot tretrinnstesten må variere i forhold til kva verkstype ein skal bruke. Omsyna som ligg til grunn for “fri” bruk av faglitteratur i offentleg sektor skil seg så vidt eg kan sjå på viktige punkt frå ein eventuell bruk av film, musikk og biletkunst. Og det gjer ikkje den totale vurderinga enklare, iallfall.
Ein bør og ha i tankane at dette tolkingsprinsippet er å fråvike Bern-konvensjonen på eit (og kanskje fleire) viktig(-e) punkt: Det skal ikkje stillast formkrav til verket slik det framstår for at det skal ha vern. C-en i ring som vert sett på åndsverk er eit krav frå USA; det er ikkje eit vilkår for vern etter europeisk rett. Vil vi gjeninnføre formkrav for at opphavsmannen skal kunne hevde sin rett til verket i desse situasjonane? På dette punktet rotar til alt overmål både komiteen og Trond Giske: “Bruk av beskyttet materiale avgjøres i forhandlinger” heiter det i komitéinnstillinga. Implisitt (!) må dette lesast slik at materialet som fell inn under unntaket ikkje er “beskyttet”, eller verna, som opphavsrettsjuristane helst vil kalle det. Det er det imidlertid. Eit verk vil vere verna mot plagiat, mot å bli attgjeve utan opphavspersonen sitt namn, og mot all bruk som ikkje kjem inn under unntaket. (Denne lista er heller ikkje uttømmande.) Det komitéen her presterer er i beste fall dårleg språkbruk, dessutan viser det at komitéen ikkje heilt har forstått materien.
Eit anna punkt der ein vil fråvike Bernkonvensjonen er ved at ein med dette vil handsame utanlandske opphavspersonar dårlegare enn norske, i og med at dei ikkje vil vere klar over kravet til merking av sine sider.
Eg seier meg lei for at eg breiar meg slik i bloggen din, Eirik, men det er faktisk ikkje så lett å finne kompetente forum å diskutere desse spørsmåla i, så eg vonar du tilgjev meg.
Kva eg meiner om sjølve saka? Nei, det er eg jammen ikkje heilt sikker på sjølv heller… 🙂
MVh
Gunda
31/12/1969 at 15:59
En stille søndag er det fristende å komme men en liten kommentar.
1) I Kulturbeite (kan høres på nrk.no) tolker Knutsen (Frp), saksordføreren, den setningen du siterer, Eirik, på den måten at f.eks. en kommune kan ta en tekst som Eidsvåg har lagt ut på nettet og legge ut på kommunens hjemmeside – uten samtykke og gratis.
2) Setninger som den du nevner i Instillingen er av betydning først og fremst i forhandlinger f.eks. mellom Kopinor og KS. Den neste setningen som du (og Giske) har vist til er følgende [etter at det er slått fast at offentlig sektor kan bruke stoff uten samtykke eller betaling innen rimelige grenser]: “Bruk av beskyttet materiale avgjøres i forhandlinger”.
Dette kan forstås slik: Rettighetshaverne får lov til å forhandle om hva som er rimelig bruk som det IKKE skal betales for.
Deretter kan arbeidsiver sette opp plakater om hva som er rimelig og gratis bruk, og så må rettighetshaverne saksøke den enkelte ansatte hvis de overskrides. (Overskridelse vil naturligvis skje hele tiden.)
I Tyskland – for mange år siden – slo høyesterett fast at reglen om “personlig bruk” (likner på §12 hos oss), gjør det mulig for en bedrift eller et statlig kontor å fremstille inntil 6 kopier av f.eks. en bok, en artikkel osv. Det har ikke vært mulig for rettigheshaverne å inngå avtale med NOEN etter det. Alle påstår at de holder seg under 6 kopier. (En annen ordning gjeller for utdanning.)
Neste oppgave blir å finne ut betydningen av det AP og SV sa i Stortinget i går. Arbeidet i komiteen er ikke så mye en skandale, som regjeringespartiene først påstod, som en tragedie. (Se ellers Gunda Djupviks kommentar om at det er en katastrofe.)